Belang van het netwerk
We gaan in gesprek met Paula Boele, teamleider zorg in woonzorgcentrum Nebo, over het belang om het netwerk van de cliënt te continueren wanneer hij of zij in een zorginstelling gaat wonen. En hierin zijn mantelzorgers onmisbaar! De vele bezoekjes, samen naar de dokter, samen wandelen of hulp bij huishoudelijke klusjes; het is allemaal van onschatbare waarde voor de cliënten van Cedrah en hun familie.
Ons beeld van mantelzorgers
Bij het woord ‘mantelzorger’ denken mensen al snel aan een betrokken dochter/zoon of eerste contactpersoon. Dat is igenlijk een heel plat beeld. Als je naar je eigen leven kijkt, heb je (als het goed is) een behoorlijk netwerk om je heen. Waarom zou dat niet voortgezet kunnen worden als iemand bij ons intramuraal (dus binnen een zorginstelling) komt te wonen? Hoe fijn is het als je vertrouwde mensen in je omgeving blijft houden die zorgtaken en welzijnsactiviteiten overnemen wanneer je ergens gaat wonen op je oude dag? En dit kan dus ook de buurvrouw, een vriendin of een kennis uit de kerk zijn die één keer per week op bezoek komt. En vergeet ook de jongeren niet! Zij kunnen veel van hun (verantwoordelijke) rol als mantelzorger leren. Een win-win situatie dus!
Netwerk in kaart brengen
Natuurlijk moeten zorgmedewerkers zelf ook stimuleren en concreet maken dat we het netwerk nodig hebben. Als ze dat niet doen, gaan mensen zich ook niet verantwoordelijk voelen. Zo kun je al bij de start aan contacten van de cliënt vragen wat zij zelf nodig hebben of willen doen. Het helpt hierbij om vooraf goed in kaart te brengen wie er voor hen van betekenis zijn in hun netwerk. En stel de vraag aan de cliënt wat hij of zij nog wel zelf kan. Zelfredzaamheid is ook belangrijk!
Van zorgmaatschappij naar participatiemaatschappij
Hoewel in onze maatschappij door allerlei instanties de zorg tot in de puntjes is geregeld, kan dit ook een gemis zijn. Onze samenleving is lang geleden uitgemond in een individualistische maatschappij, waarin het al snel als vanzelfsprekend wordt beschouwd om de zorg over te dragen aan zorgmedewerkers. Hoewel wij nog het ‘voorrecht’ hebben dat we ons in een reformatorische cultuur bevinden, waarin zorgen een beetje in onze genen zit. Gelukkig zien we dat de klassieke verzorgingsstaat steeds meer verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.
Mantelzorg kan iedereen!
Ik ben ervan overtuigd dat iedereen mantelzorger kan worden. Sterker nog: het overkomt ons allemaal een keer. En dan kan er veel op je afkomen! Het is enorm belangrijk om goede afspraken te maken over wat wel en niet mogelijk is en om te weten wie waarvoor verantwoordelijk is. Om alle ballen hoog te houden, moet je het werk goed organiseren. En dat betekent ook jezelf begrenzen; je houdt het niet vol als je elke dag naar je zorgbehoevende vader of moeder gaat. Mantelzorg begint met eerst goed voor jezelf zorgen. Leid dus vooral nog je eigen leven naast je mantelzorgtaken. En: doe vooral dat waar je energie van krijgt. Er zijn zoveel klusjes te doen: er is genoeg keus!
Vanuit Cedrah betekent het dat we niet alleen zorgen voor de cliënten, maar ook voor de mantelzorgers. Dat kan bijvoorbeeld door halfjaarlijks een gesprek te organiseren tussen de mantelzorger en eerst verantwoordelijk verzorgende en/of coördinator informele zorg om te polsen hoe het met de mantelzorger gaat, of het nog lukt en of die ergens ondersteuning in nodig heeft. Maar ook door trainingen te organiseren en contacten tussen mantelzorgers te leggen. Mantelzorgers moeten kunnen rekenen op steun en moeten worden gezien als gelijkwaardige partners van zorgverleners. Het gaat niet om vrijblijvende liefdadigheid, dus neem ze dan ook niet voor lief! In de zorgverlening heeft iedereen een eigen rol. Juist daarom is een breed netwerk zo belangrijk, zodat we niet op één mantelzorger leunen en die overbelasten.
‘Als we nog steeds willen waarmaken waar we voor staan, namelijk die liefdevolle, warme zorg, dan hebben we mantelzorgers hard nodig.’
Trends
Vroeger was niet per se beter, wel anders. Zo konden er vroeger veel meer middelen worden ingezet, terwijl er nu sprake is van teruglopende budgetten en minder zorgverleners. Er komt zoveel af op zorgverleners qua werkdruk dat de zorg minder interessant wordt. Hiernaast is de verblijftijd van ouderen veel korter in tegenstelling tot jaren geleden, omdat ouderen vanaf het begin dat ze bij ons komen wonen al intensieve zorg nodig hebben. Ook zien we dat het medisch model zich meer richt op de kwaliteit van leven, ofwel mensgerichte zorg, en dat vraagt om relatiegericht werken. Tel hier de trend bij op dat de vraag naar zorg toeneemt en we komen tot de conclusie dat mantelzorg steeds crucialer wordt. Als we nog steeds willen waarmaken waar we voor staan, namelijk die liefdevolle, warme zorg, dan hebben we mantelzorgers hard nodig.
In de praktijk
Bij ons in Nebo zijn er mooie praktijkvoorbeelden. Zo is er een echtpaar op de afdeling Verzorgd Wonen dat dementerend is en eigenlijk naar de afdeling Kleinschalig Wonen zou moeten. Omdat de zorgzwaarte voor ons te veel wordt en we het echtpaar ook niet uit elkaar willen halen, hebben we afgesproken met de familie dat zij een gedeelte van de zorg overneemt. Denk aan aanwezig zijn bij welzijnsactiviteiten of eten geven. Hier helpen ze ons enorm mee én een voordeel voor het echtpaar is dat er steeds een vertrouwd iemand aanwezig is. Ook een mooi voorbeeld is een zeer betrokken dochter van een cliënt, die haar betrokkenheid deelt met andere cliënten. Zo gaat ze mee naar de activiteitenbegeleiding om ook met andere cliënten activiteiten te ondernemen. Ze is er niet alleen voor haar moeder, maar heeft ook oog voor anderen. Prachtig!
Utopisch beeld
Mijn toekomstvisie is wellicht utopisch. Mijn ideaalbeeld is dat er straks maar één verpleegkundige, ondersteund door enkele verzorgenden, hoeft te zijn die voor circa acht bewoners verantwoordelijk is, waarbij hij of zij wordt ondersteund door een zeer actief en betrokken netwerk van vrijwilligers en mantelzorgers. Zo is er echt sprake van een samenwerking! Uiteraard kan de zorg niet zonder zorgprofessionals, maar mijn wens is dat de zorg breder wordt gedragen door verschillende disciplines, waar ook mantelzorgers onder vallen.
Vijf miljoen Nederlandse mantelzorgers: de feiten en cijfers
Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) in 2019 blijkt dat er in Nederland maar liefst vijf miljoen mantelzorgers actief zijn. Ongeveer 825.000 mensen helpen langdurig (langer dan drie maanden) en intensief (meer dan acht uur per week). Dit is ongeveer 16% van de mantelzorgers. 1 op de 4 mantelzorgers combineert zelfs werk met mantelzorg.
Bron: Movisie